Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại kho tàng đồ sộ với hơn 2.000 bài báo. Ảnh tư liệu lịch sử
Ngày 5/6/1911, Bác Hồ rời bến cảng Nhà Rồng (Sài Gòn) trên con tàu Amiran Latusơ Tơrêvin ra đi tìm đường cứu nước. Trong cuộc hành trình lịch sử vĩ đại, qua nhiều châu lục và quốc gia khác nhau, làm nhiều nghề để kiếm sống, Bác Hồ đã sớm nhận thấy “tờ báo là công cụ tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo”, nên Người rất quan tâm đến báo chí và hoạt động báo chí. Cuối năm 1917, Người quay trở lại Pháp và bắt đầu chú ý nhiều hơn đến việc học viết báo, làm báo. Tại đây, được sự hướng dẫn của nhà báo, nghị sỹ Quốc hội Pháp Jaen Longuet - cháu ngoại của Các Mác, làm việc ở Báo Sinh hoạt công nhân, Nguyễn Tất Thành đã học viết báo từ những bài đơn giản nhất, đến những bài báo dài hơn, chuẩn mực hơn. Cứ như vậy, ban ngày thì làm việc kiếm sống, đêm về Người lại cặm cụi học viết báo...
Ngày 18/6/1919, Thay mặt những người Việt Nam yêu nước tại Pháp, với tên gọi Nguyễn Ái Quốc, Bác Hồ đã gửi tới Hội nghị Vécxây bản yêu sách 8 điểm đòi Chính phủ Pháp và các nước thắng trận trong chiến tranh thế giới thứ nhất, dự hội nghị này, phải thừa nhận các quyền tự do, dân chủ và quyền bình đẳng của dân tộc Việt Nam, trong đó có quyền tự do báo chí. Năm 1921, cũng tại Pháp, Nguyễn Ái Quốc cùng một số nhà yêu nước Việt Nam thành lập Hội Liên hiệp thuộc địa để rồi một năm sau - năm 1922, lập ra tờ báo Le Paria (Người cùng khổ) làm cơ quan ngôn luận của Hội. Và Nguyễn Ái Quốc trở thành nhân vật nòng cốt của tờ báo: vừa là biên tập viên chính, vừa là phóng viên viết bài, nhiếp ảnh kiêm việc tổ chức, quản lý, phát hành...
Trải qua gần 60 năm hoạt động cách mạng, Bác đã sáng lập ra 9 tờ báo:
Người cùng khổ (Le Paria năm 1922), Quốc tế Nông dân (1924), Thanh Niên (1925), Công Nông (1925),
Lính Kách mệnh (1925), Thân Ái(1928), Việt Nam Độc lập (1941), Cứu quốc (1942) và Tạp chí Đỏ (1930)
Sau khi thành lập tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, năm 1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Nguyễn Ái Quốc đã tổ chức ra báo Thanh Niên, số đầu tiên ra ngày 21/6/1925 - mở đầu cho dòng báo chí cách mạng Việt Nam. Trên tờ báo này, Nguyễn Ái Quốc là người trực tiếp chỉ đạo, biên tập, viết các bài chính luận... Các số báo Thanh Niên đã được các nhà cách mạng chuyển về trong nước để tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, tuyên truyền, giác ngộ, thức tỉnh tinh thần yêu nước của người Việt Nam ở trong nước và nước ngoài. Cũng như vậy, tháng 12/1926, Nguyễn Ái Quốc lập ra tờ báo Công nông, dành cho hai giai chủ chốt của cách mạng là công nhân và nông dân. Tháng 1/1927, Người sáng lập báo Lính kách mệnh - tiền thân của báo Quân đội Nhân dân ngày nay. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3/2/1930), Nguyễn Ái Quốc đã chỉ đạo và tổ chức ra các tờ báo, đồng thời là cộng tác viên mật thiết các tờ báo của Đảng: Búa Liềm, Tranh Đấu, tạp chí Đỏ...
Sau 30 năm “bôn ba năm châu bốn biển” tìm ra con đường cứu nước, cứu dân đúng đắn nhất, ngày 28/1/1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước để cùng Trung ương Đảng trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Người chủ trì triệu tập Hội nghị Trung ương 8, quyết định thành lập Việt Nam độc lập đồng minh Hội (Mặt trận Việt Minh) và ra tờ báo Việt Nam Độc Lập (năm 1941), báo Cứu Quốc (năm 1942) để tuyên truyền, cổ động, tập hợp nhân dân vào các đoàn thể cứu quốc của Mặt trận Việt Minh. Sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (họp tại xã Kim Bình, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, tháng 2/1951), Bác Hồ chỉ đạo thành lập báo Nhân Dân - cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Việt Nam. Kể từ ngày báo Nhân Dân ra số đầu tiên (11/3/1951) đến số 5526, ra ngày 1/6/1969, Bác Hồ đã viết 1.206 bài cho báo Nhân Dân, với nhiều bút danh khác nhau, như: C.B, K.C, C.N, X.L, T.L... để chỉ đạo phương hướng, tuyên truyền đường lối cách mạng.
Không chỉ là người khai sinh nền báo chí cách mạng Việt Nam, Bác Hồ còn là một nhà báo vĩ đại, một nhà báo tài năng, tâm huyết. Trong cuộc đời hoạt động cách mạng - làm báo của mình, Bác Hồ đã sử dụng trên 170 bút danh, để viết trên 2000 bài báo, bằng nhiều ngôn ngữ, với nhiều chủ đề khác nhau. Những bài báo của Bác Hồ dù ở thể loại nào, viết về vấn đề gì đều có một sắc thái rất riêng, rất độc đáo, sáng tạo. Các bài viết của Người bao giờ cũng có giá trị lý luận và thực tiễn cao; vừa đậm đà tính dân tộc, vừa giàu tính hiện đại; vừa mang tính chiến đấu, vừa có sức cảm hóa, thuyết phục mạnh mẽ đối với người đọc. Đó là phong cách báo chí độc đáo của Bác Hồ.
Không chỉ là nhà báo vĩ đại, Bác Hồ còn là người đặc biệt quan tâm đến việc phát triển báo chí cách mạng Việt Nam thật sự trở thành vũ khí sắc bén; là việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ những người làm báo thật sự bút trong, tâm sáng, “nói đến báo chí trước hết phải nói đến những người làm báo”. Theo Bác, “Tờ báo chỉ là giấy trắng mực đen mà thôi. Nhưng với giấy trắng mực đen ấy, ngươi ta có thể viết những bức tối hậu thư”. Vì vậy, đối với người làm báo, đạo đức và năng lực, phẩm chất chính trị vững vàng là những yêu cầu không thể thiếu. Bác Hồ căn dăn, “Tất cả những người làm báo (người viết, người in, người sửa bài, người phát hành...) phải có lập trường chính trị vững chắc.” Phẩm chất chính trị của một nhà báo, theo Bác, phải được thể hiện từ việc xác định đối tượng phục vụ và nhiệm vụ của báo chí: “Báo chí ta không phải để cho một số ít người xem, mà để phục vụ nhân dân, để tuyên truyền giải thích đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ, cho nên báo chí phải có tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu”. Và “Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng. Đạo đức đó là cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói chuyện với các nhà báo (tháng 9/1960). (Ảnh tư liệu)
Tại Đại hội Hội Nhà báo lần thứ III (ngày 8/9/1962), Bác Hồ căn dặn những người làm báo, nhất là những người mới vào nghề, kinh nghiệm còn ít, trình độ chưa cao: “Muốn tiến bộ, muốn viết hay thì phải cố gắng học hỏi, ra công rèn luyện. Kinh nghiệm của tôi là thế này: Mỗi khi viết một bài báo, thì tự đặt câu hỏi: Viết cho ai xem? Viết để làm gì? Viết thế nào cho phổ thông và dễ hiểu, ngăn gọn dễ đọc? Viết xong, thì nhờ anh em xem lại và sửa giùm”.
Bác còn nhấn mạnh, thông tin trong mỗi bài báo phải “chân thực, chính xác”; phải bắt nguồn từ thực tế cuộc sống, với những tư liệu, những sự kiện đã được xem xét, kiểm tra, chọn lọc, “không được bịa ra, không nêu nói ẩu”, “chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”, bài báo phải có bố cục “chặt chẽ, ngắn gọn, ngôn ngữ “trong sáng, giản dị, dễ hiểu”...
Nhiệm vụ của báo chí cách mạng là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng. Nhiệm vụ chung của toàn Đảng, toàn dân ta, cũng là nhiệm vụ chính của báo chí. Bác Hồ khẳng định: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sỹ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng, “cố gắng trau dồi tư tưởng, nghiệp vụ và văn hóa; chú trọng học tập chính trị để nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ; đi sâu vào thực tế, đi sâu vào quần chúng lao động””.
Là người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam, một nhà báo lỗi lạc, người thầy vĩ đại của thế hệ những người làm báo cách mạng, dưới sự lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện của Đảng, của Bác Hồ, báo chí cách mạng Việt Nam thực sự trở thành vũ khí sắc bén, đội ngũ những người làm báo thật sự là những chiến sỹ cách mạng, tuyên truyền, cổ vũ, động viên toàn dân ta tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tấm gương sáng của Bác Hồ trong thực hành nghề báo cùng những lời dạy của Người về báo chí và đội ngũ những người làm báo luôn có ý nghĩa thời sự về lý luận và thực tiễn để mỗi cơ quan báo chí, mỗi người làm báo hôm nay học tập và làm theo.
Việt Thanh
